Sigortanın Genel Tarihi
Dünyada sigortacılığa benzer ilk uygulamalara günümüzden yaklaşık 4000 yıl önce
Babiller' de rastlanmaktadır. Zamanın ticaret merkezi durumundaki Babil' de, kervan
tüccarlarına borç veren sermayedarlar, kervanların soyulması veya fidye ödeme durumuyla
karşılaşmaları halinde tüccarların borçlarını silmekte, buna karşılık borcu tüccarlardan
geri aldıkları zaman, taşıdıkları riskin karşılığı olarak ana borç miktarı üzerinden
bir miktar para almaktaydılar. Bu olay daha sonra Kral Hammurabi tarafından yasallaştırıldı.
Hammurabi Kanunlarının en büyük özelliği haydutların saldırısına uğrayan kervanların
zararlarının bütün diğer kervanlar arasında paylaşılmasını öngörmeseydi. Bu, tehlike
paylaşmasının kara taşımacılığındaki ilk örneğidir.
M.Ö. 600 yıllarında Hindu' lar sigorta özelliği taşıyan kredi anlaşmaları yapmaya
başladılar. Basit içerikli bu anlaşmalar, toplumlardaki sigorta düşüncesini geliştirerek
sigortacılıkta ilk adımları ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır. Bu tür
kredi anlaşmaları ortaçağda da gelişerek deniz ödüncü ve nakliyat sigortalarının
temelini oluşturmuşlardır.
Sonraları sigortaya daha yakın uygulamalar özellikle deniz ticaretinin geliştiği
yerlerde görülmektedir. İlk denizci uluslardan Kartacalılar, Romalılar, Yunanlılar
arasında, geminin taşıdığı yük üzerine borç verip geminin limana varamaması riskini
taşıyan ve gemi salimen limana döndüğünde, hem verdiği borç miktarını , hem de taşıdığı
riziko karşılığı faiz niteliğinde önemli pay alanlar bulunmaktaydı. Alınan bu faizlerin
yüksekliği Kilise tarafından hoş görülmeyip, bir süre sonra da yasaklandı. Büyük
olasılıkla bu yasak, olabilecek tehlikelere karşı önceden bir prim alma biçimine,
dolayısıyla da sigorta fikrinin doğmasına yol açtı.
Prim esaslı sigorta yaklaşık M.S. 1250 yıllarında Venedik, Floransa ve Cenova şehirlerinde
görüldü. Gene de bugünkü anlamda sigortadan söz edilebilmesi için 14. yy' ı beklemek
gerekti. Ekonomik koşulların değişmesi ile ticaret, 14. yy' dan başlayarak çok önemli
gelişmeler gösterdi. O devirde deniz ticaretinde en ileride bulunan İtalya' da sigortaya
gereksinim duyuldu ve deniz sigortası kavramı da ilk defa burada ortaya çıktı. İlk
sigorta poliçesi olarak kabul edilen mukavele 23 Ekim 1347 tarihini taşımaktaydı
ve İtalya' nın Cenova Limanı' ndan Mayorka' ya "Santa Clara" adlı geminin yükünü
temin etmek amacıyla düzenlendi. İlk sigorta şirketi de 1424 yılında, yine Cenova
şehrinde kuruldu. Sigorta konusunda ilk kanuni mevzuat ise 1435 yılında yayınlanan
Barselona Fermanı' ydı. İtalya' daki başlangıçtan sonra, deniz sigortalarının özellikle
18. yy' da İngiltere' de geliştiği görülmektedir.
Denizde başlayıp gelişen sigortacılık, daha sonraları hayat sigortası fikrinin doğmasına
neden oldu. Gemi ve yükünün sigorta edilebilmesi, kaptan, yolcular ve tayfaların
da sigorta edilebilmesi fikrini getirdi. 17.yy.'da bir İtalyan bankeri olan Tonti'nin
getirdiği "Tontines" denilen sistemde, belirli kişiler biraraya gelerek, belirlenen
bir süre için ortaya belirli bir para koymakta, süre sonunda hayatta kalanlar parayı
aralarında paylaşmaktaydı. İnsanların çoğu, kendilerinin başkalarından daha çok
yaşayacaklarına inandıklarından epey rağbet gören bu sistemde ölenlerin maddi kayba
uğradıkları düşünülerek, öngörülen süreden önce ölenler için de, ölüm rizikosu karşılığı
prim ödenmesi öngörüldü. Ve hayat sigortalarına bir geçiş de bu şekilde başladı.
17.yy.'ın ikinci yarısı sigortacılığın gelişmesine yol açan iki önemli olaya sahne
olmuştur. Bunlardan ilki sigortacılıkta istatistik metod ve tekniğinin uygulanmaya
başlaması (İhtimal Hesapları), ikincisi ise 2 Eylül 1666 tarihinde Londra'da meydana
gelen ve dört gün sürerek 13.000 evle 100 kilisenin kül olmasına yol açan büyük
yangındır. Kara sigortalarının doğmasına neden olan bu olay, halk üzerinde büyük
etki yaratıp böyle felaketlerin sonuçlarına karşı önlem alınması fikrini doğurdu.
Gelişen bu fikirden hareketle 1667 yılında " Fire Office " (Yangın Bürosu) kurulmasından
sonra 1684 yılında buna rakip bir ortaklık şeklinde ortaya çıkan ilk yangın sigorta
şirketi " Friendly Society " faaliyete geçti. 1688 yılında İngiltere'de Lloyd's'
un temellerinin atılmasıyla sigortacılıkta yeni bir dönem başladı. Londra'da bulunan
ve Edward Lloyd adında bir kişinin işlettiği kahvehane, gemi sahipleri, iş adamları,
ve tüccarların deniz ticaretine ilişkin bilgi alışverişinde bulundukları bir mekan
olmuştur. Burada sefere çıkan bir gemi veya geminin yükü üzerine teminat veren kişiler,
"Underwriter" sıfatıyla belgeler düzenleyerek faaliyette bulunmaya başlamışlar ve
yine bu kişiler Edward Lloyd'un ölümünden sonra, kendi aralarında Lloyd's adında
bir topluluk kurmuşlardır. Lloyd's 1871 yılında İngiltere Parlamentosunun çıkardığı
bir kanunla Birlik haline getirilmiştir. Lloyd's ilk yıllarında sadece deniz sigortaları
sahasında faaliyet gösterirken sonraları kara sigortaları sahasına da geçmiş olup,
günümüzde her türlü sigortanın yapılabildiği bir kuruluş haline gelmiştir. Lloyd's,
dünyada başka benzeri olmayan, tamamen kendine mahsus bir sigorta kuruluşudur. Lloyd's
bir sigorta şirketi olmayıp, sigorta teminatı veren şahısların oluşturduğu bir topluluk,
bir birlik ve aynı zamanda dünya gemicilik istihbaratı konusunda bir merkezdir.
Lloyd's' un en belirgin özelliği Lloyd's üyelerinin bütün varlıklarıyla sorumluluk
taşımaları ve hiç bir zaman sigortalı ile doğrudan temas etmemeleri, ilişkinin "Broker"
denilen aracı kişi veya firmalarla temin edilmesidir. Broker'lar Lloyd's ile çalışabilmek
için buraya kaydolmakta ve müşterinin gerek sigorta gerekse tazminat alma işlerini
takip etmektedirler.
Modern sigortacılığın doğuşuna deniz, kara sigortacılığına yangın, kaza sigortacılığına
tren kazaları ile ilişkin bireysel kazalar öncülük ederken, sanayinin gelişmesiyle
yaşanan büyük teknik hasarlar, mühendislik sigortalarının gelişimine yol açmıştır.
20. yüzyılın başlarında sigorta şirketleri her türlü sigorta ihtiyacına cevap verebilecek
şekilde örgütlenmelerini tamamlamış kuruluşlar olarak etkin hizmet verebilecek düzeye
ulaşmışlardır.
Kaynak: Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği İnternet Sitesi (www.tsrsb.org.tr)